دکتر ماندانا رضایی استادیارفیزیوتراپی دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تبریز
دراین قسمت اهداف و چگونگی انجام فیزیوتراپی در کودکان مبتلا به سیستیک فیبروزیس را توضیح می دهیم:
فیزیوتراپی در بیماری سیستیک فیبروزیس
همانطور که در قسمت سیستیک فیبروزیس در صفحه اول سایت توضیح داده شد این بیماری یک بیماری ژنتیکی است که عمدتاً ریه و دستگاه گوارش را مبتلا می کند. در افراد سالم مایعات و ترشحات مجاری تنفسی صاف و لغزنده است این خصوصیت باعث می شود که ترشحات این مجاری براحتی و بدنبال سرفه یا فعالیت تخلیه گردد.در بیماران مبتلا به سیستیک فیبروزیس نقص ژن مربوطه باعث غلیظ تر شدن این ترشحات شده و در نتیجه مانع از تخلیه مرتب آنها می گردد. تغلیظ و تجمیع این ترشحات باعث ایجاد عفونت و تخریب نواحی گرفتار می شود.هدف از انجام فیزیوتراپی خارج کردن این ترشحات می باشد تا مانع از اثرات تخریبی آنها و عفونت ریه در دراز مدت گردد.
باید توجه کرد که در این متن منظور از فیزیوتراپی انجام فیزیوتراپی ساده با دست در بیماران سیستیک فیبروزیس می باشد و فعلا درمورد سایر روشهای فیزیوتراپی صحبت نشده است.
خارج کردن ترشحات غلیظ مقدماتی دارد که با انجام آنها فیزیوتراپی موثر تر خواهد بود . دو اقدام مهم قبل از فیزیوتراپی استفاده از گشاد کننده های برونش ها و بخور با آب نمک می باشد.
- گشاد کننده های برونش مانند سالبوتامل برای گشاد گردن مجاری تنفسی بکار می روند تا خروج ترشحات راتسهیل کنند. برای این منظور قبل از استفاده از بخور، دو پاف از اسپری سالبوتامول با فاصله 30 ثانیه از هم بکار خواهد رفت (شرایط استفاده از اسپری های تنفسی و آسم یار در نوار میانی صفحه اول توضیح داده شده است)
- بخور با آب نمک یا نبولایزر آب نمک که جهت رقیق کردن ترشحات برای تسهیل خروج آنها از مجاری بکار میرود. برای انجام این کار از 5 سی سی آب نمک با غلظت حدود 3-5% استفاده خواهد شد زیراکه آب خالص باعث ایجاد انقباض مجاری (برونکواسپاسم) و سرفه می گردد و از طرف دیگر آب نمک در رقیق کردن ترشحات اثر بهتری دارد.
- توجه: بدلیل استعداد بیماران سیستیک فیبروزیس به عفونتهای ریوی توصیه می شود که لوله های اتصال و ظرف دستگاه که آب نمک در آن ریخته می شود مرتبا با مواد ضد عفونی کننده شسته و تمیز گردد و بطور دوره ای تعویض شود.
فیزیوتراپی در این بیماری شامل موارد زیر است:
فیزیوتراپی تنفسی شامل قراردادن کودک در وضعیتهای به خصوص به همراه ضربه زدن به سطح قفسه سینه است که سبب بهبود تخلیه ترشحات ریه میشود.قبل از شروع درمان، لازم است داروها مصرف شوند و اگر کودک حین نفس کشیدن درد دارد، نیم ساعت قبل از درمان مسکن تجویز شده توسط پزشک را مصرف کند. هدف از وضعیت دهی هدایت ترشحات به مجاری هوایی بزرگتر و کمک به تخلیه بهتر آنها از طریق نیروی جاذبه است.
در این بیماری، وضعیتدهی کودک از اهمیت ویژهای برخوردار است و بایستی چند بار در روز و هر بار و در هر وضعیت به مدت 5-3 دقیقه انجام شود. بهتر است بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب وضعیتدهی انجام شود تا ترشحات تجمع یافته از شب قبل بهتر تخیله شوند.
توجه :در صورتی که کودک مبتلا به ریفلاکس یا برگشت اسید معده به دهان است یا وقتی کودک دارای تنگی نفس است، نباید در وضعیت سرازیر قرار گیرد.
کودک ابتدا در هر کدام از وضعیتهای مقاب قرار میگیرد و همزمان والدین به روشی که در قسمت بعدی توضیح داده خواهد شد بر سطح قفسه سینه و در محلهای مشخص شده ضربه میزنند. محلهای ضربه زدن ممکن است از بیماری به بیمار دیگر متفاوت باشد که پزشک معالج یا فیزیوتراپیست در این زمینه بیمار یا والدین کودک را راهنمایی خواهند کرد.
روش ضربه زدن:
والدین دست خود را مطابق شکل به صورت فنجان درآمورده و به قسمتهای مورد نظر ضربه میزنند. محل مورد نظر باید بدون لباس باشد و ضربه باید به گونهای زده شود که سطح پوست قرمز یا دردناک نشود.
در صورتی که کودک کم سن باشد، برای ضربه زدن والدین مشابه گرفتن مداد در دست سه انگشت شست، اشاره و وسط را به هم چسبنده و به آرامی ضربه میزنند. در صورتی که کودک نوزاد باشد، والدین به آرامی با دو انگشت اشاره و وسط ضربه می زنند.
بعد از چند بار ضربه زدن، والدین دو دست خود را روی هم گذاشته و لرزشهایی با شدت کم را به سطح قفسه سینه وارد میکنند.
جهت لرزش از پایین به بالا و از محیط قفسه سینه به سمت مرکز و روی استخوان جناغ است. والدین در حین این کار باید صبر کنند ابتدا کودک یک نفس عمیق بکشد و سپس لرزش را اعمال کنند.
همین کارها برای هر قسمت جداگانه انجام می شود تا نهایتا طول زمان درمان به حدود 30-20 دقیقه برسد.
سپس کودک دو یا سه نفس عمیق کشیده و هوا را در ریه به مدت 2 ثانیه حبس میکند. سپس بلند شده و مینشیند. والدین پشت کودک نشسته و دستها دور شکم حلراقه میکنند. در این وضعیت کودک یک نفس عمیق کشیده و 2 ثانیه آن را حبس میکند و پشت سر هم و با قدرت دو بارسرفه میکند و این کار را چند بار تکرار میکند تا ترشحات تخلیه شود. والدین در زمان سرفه کردن به آرامی به شکم فشار میآورند تا کودک راحتتر سرفه کند.
اگر کودک نتواند سرفه کند، والدین با دو انگشت اشاره و وسط بالای جناغ را به صورت دایرهای به آرامی تحریک میکنند تا سرفه کند.
|
5
